Τα χαρισματικά παιδιά στην Εκπαίδευση

Γράφει η Καραγγελή Κυριακή – Μαρία

Δασκάλα

Τα χαρισματικά παιδιά στην εκπαίδευση

Ο όρος χαρισματικός στην ψυχολογία και την παιδαγωγική αναφέρεται σε άτομα με υψηλή νοημοσύνη και αντίληψη σε συνδυασμό με δημιουργική σκέψη και ικανότητα αφοσίωσης στην ενασχόληση με κάποιο έργο. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το National Association for Gifted Children (NAGC) ο ακριβής ορισμός για τα χαρισματικά παιδιά είναι ο ακόλουθος: “Χαρισματικό άτομο είναι κάποιος , ο οποίος δείχνει ή έχει τη δυνατότητα να δείξει ένα εξαιρετικό επίπεδο σε έναν ή περισσότερους τομείς έκφρασης. Κάποιες από αυτές τις ικανότητες είναι πολύ γενικές και μπορεί να καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα της ζωής του ατόμου, όπως οι αρχηγικές ικανότητες και η ικανότητα της δημιουργικής σκέψης. Κάποιες φορές έχουν πολύ συγκεκριμένα ταλέντα τα οποία εμφανίζονται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, τέτοια όπως η ιδιαίτερη ικανότητα στα Μαθηματικά, την Επιστήμη ή τη Μουσική. Ο όρος χαρισματικός έχει τη θέση μιας γενικής αναφοράς σ'αυτό το φάσμα ικανοτήτων, χωρίς να είναι συγκεκριμένη ή να εξαρτάται από μία μέτρηση”.

Στα χαρακτηριστικά των χαρισματικών παιδιών συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η ενασχόληση με κάποιο γνωστικό αντικείμενο ορμώμενα από ένα πηγαίο και έντονο εσωτερικό κίνητρο, η παρακολούθηση χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία περισσότερων της μιας δραστηριότητας καθώς και η αντίληψη της πραγματικότητας γύρω μας με πολυσύνθετο τρόπο.

Ορισμένες από τις βασικές δεξιότητες των χαρισματικών παιδιών μπορεί να είναι η αβίαστη αναγνώριση γραμμάτων από την ηλικία των 2 ετών, το έντονο ενδιαφέρον για το χρόνο, η αξιοπρόσεκτη μεθοδικότητα με την οποία χειρίζονται διάφορες καταστάσεις, η εξαιρετική μνήμη και η ζωηρή φαντασία. Βασικά στοιχεία της προσωπικότητας ενός χαρισματικού παιδιού είναι η κοινωνικότητα, η τάση όλα όσα κάνει να είναι τέλεια, η ανάγκη για μοναχικότητα και η τάση να διεκπεραιώνει όλες τις εργασίες μόνο του, το αίσθημα της διακαιοσυνης καθώς και ο έντονος ανταγωνισμός.

Τα ενδιαφέροντα των χαρισματικών παιδιών είναι πλούσια και πολυποίκιλα. Έχουν μεγάλη αγάπη στα βιβλία, μια έντονη κλίση στην επίλυση γρίφων, στα παιχνίδια συναρμολόγησης καθώς και τα παζλ.Ενθουσιάζονται να συγκεντρώνουν νέες πληροφορίες για θέματα που τους εξάπτουν τη φαντασία και έχουν μια αστείρευτη επιθυμία να εξηγούν όλα όσα συμβαίνουν γύρω τους.

Σύμφωνα με την Επίτιμο Καθηγήτρια και Διευθύντρια του τμήματος ανάπτυξης ταλέντων του Πανεπιστημίου του Ashlanld, Jane Piirto η ανάπτυξη των ικανοτήτων των χαρισματικών παιδιών εξαρτάται από την ύπαρξη έξι παραγόντων: την οικογένεια, την κοινωνία, το σχολείο, τα γονίδια, το φύλο και την τύχη.

Όσον αφορά το σχολείο ,λοιπόν, η πρώιμη διάγνωση και η καλλιέργεια της χαρισματικότητας αυξάνει αρκετά τις πιθανότητες το παιδί να είναι ευτυχισμένο στη πορεία της ζωής του. Εκτός αυτού, η χαρισματικότητα δεν πρέπει να κρύβεται γιατι ατονεί αλλά ούτε να επιδεικνύεται διότι οδηγεί στη δημιουργία κοινωνικών και συναισθηματικών προβλημάτων στο παιδί.

Στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου οι διαφορές μεταξύ των μαθητών , τόσο οι αναπτυξιακές όσο και οι πνευματικές είναι μεγάλες λόγω της προέλευσης από διαφορετικά περιβάλλοντα. Είναι λάθος ,λοιπόν , να βιαστούμε να χαρακτηρίσουμε ένα παιδί χαρισματικό. Στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού το συμπερασμα ίσως είναι ασφαλέστερο. Σ'αυτην την ηλικία θα ήταν καλό από τη μεριά του δασκάλου να είναι σε θέση να αναγνωρίσει και να ταυτοποιήσει ένα χαρισματικό παιδί, ωστε να μπορέσει να επέμβει έγκαιρα και αποτελεσματικά.

Στα ελληνικά σχολεία ,δυστυχώς, δεν υπάρχει ειδική μέριμνα για τα χαρισματικά παιδιά ούτε ειδικά τμήματα. Η χαρισματικότητα αποτελεί, λανθασμένα κατά τη γνώμη μου, κομμάτι της ειδικής αγωγής. Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σχετικά με τη χαρισματικότητα θεωρώ πως είναι απαραίτητη εφόσον όλη η ευθύνη του χειρισμού της χαρισματικότητας ενός μαθητή επαφίεται στην διάθεση που έχει ο δάσκαλος καθώς και στις κατευθύνσεις που θα πάρει το παιδί από το οικογενειακό του περιβάλλον.

Ο δάσκαλος είναι ήδη επιφορτισμένος με αρκετές δραστηριότητες που δεν άπτονται απόλυτα του παιδαγωγικού του ρόλου. Κατά συνέπεια, οι δυνατότητες παρέμβασης σε παιδιά που δεν ανήκουν στο μέσο όρο είναι αρκετά δύσκολο έργο. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει τρόπος στήριξης των µαθητών αυτών, όταν αναπτύσσονται δηµιουργικές δραστηριότητες που κρατούν το ενδιαφέρον τους αµείωτο, µε τη χρήση νέων τεχνολογιών, µε διαδραστικές ασκήσεις, µε τη διαφοροποιηµένη διδασκαλία,µε το σεβασµό της προσωπικότητάς τους και µε σεβασµό στην ηλικία που βιώνουν,µε την κοινωνική µάθηση,µε την ποιότητα της διδασκαλίας και µε την ανάπτυξη της δηµιουργικής και κριτικής σκέψης.

Η ανάγκη ειδικής και προσεκτικής μέριμνας από τη μεριά των δασκάλων και των γονέων έγκειται στο γεγονός ότι η χαρισματικότητα μπορεί να είναι ευχή αλλά και κατάρα για ένα παιδί. Ο κακός χειρισμός από το σχολείο μπορεί να οδηγήσει στην ανία μέσα στην τάξη στην έντονη απογοήτευση καθώς και την υποεπίδοση ακόμα και στην ατονία της χαρισματικότητας και κατ' επέκταση στη δημιουργία ενός ατόμου δυστυχισμένου.

Κλείνοντας, ας μην παραβλέπουμε το γεγονός πως οι χαρισματικοί μαθητές που θα τύχουν της πρέπουσας προσοχής και εκπαίδευσης, τόσο από την οικογένειά τους όσο και από το σχολείο, μπορούν να εξελιχθούν σε αυριανούς πολίτες που θα έχουν την δυνατότητα να προσφέρουν πολλά στο κονωνικό σύνολο. Είναι , λοιπόν, αναγκαία η δημιουργία κατάλληλου εκπαιδευτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος ώστε να αξιοποιούνται στο μέγιστο βαθμό οι κλίσεις και τα ιδιαίτερα ταλέντα των χαρισματικών μαθητών.

Το ταλέντο πετυχαίνει ένα στόχο που κανένας άλλος δεν μπορεί να πετύχει. Η ιδιοφυΐα πετυχαίνει ένα στόχο που κανένας άλλος δεν μπορεί να δει.

Άρθουρ Σοπενχάουερ